Yağmurun oluşmasında 2 işlem gerçekleşiyor. Yoğunlaşma ve buharlaşma. Güneş ışığının etkisi ile her gün yüzbinlerce metreküp su buharlaşarak atmosfere doğru yükseliyor. Ve yükseldikçe soğumaya başlıyor. Öyle biran geliyor ki su buharı işinin çok düşük olduğu bir bölgeye geliyor.
Soğuk hava katmanına rastlayan buhar tanecikleri havadaki toz parçacıklarına tutunarak su damlaları haline dönüşüyor.Bunlar birleşerek bulutları oluşturuyor. Bu su damlacıklarının yeryüzüne düşmesi yani yağmur oluşturması için belirli bir büyüklüğe gelmesi gerekiyor. Bu da yüz binlerce su damlacığının birleşmesi anlamına geliyor. Yeterli büyüklüğe ulaşınca yerçekiminin etkisiyle yere düşmeye başlıyor. Bütün bu anlattığımız işlemler ise ortalama 8 gün sürüyor. Hiç dikkatinizi çekti mi bilmiyorum, sağanak yağmur yağarken ilk taneler her zaman daha iridir. Bunun sebebi de yağmur damlalarının yeryüzüne inerken soğuk ve nemli hava ile karşılaşmasıdır. Soğuk ve nemli katmandan geçen damlalar buharlaşmadan yeryüzüne inerler. Bu sırada hacim yönünden büyüdükleri gibi havanın nemini de aldıkları için daha da büyürler. Ve sağanak yağmurda ilk taneler daha büyük olur. Arkadan gelen damlalar ise nemi azalmış bir katmandan geçtikleri için ilk tanelerden daha küçüktür. Yağmurun yağması için su damlalarının belirli bir büyüklüğe gelmesi gerektiğin söylemiştik. Bu da damlaların birbiri ile birleşmesi ile olmaktadır. Bu birleşme 2 türlü olur.
Çarpışma ile birleşme ve kristalleşme ile birleşme.
1-Çarpışma İle Birleşme:
Buluttaki su tanecikleri rüzgârın etkisi ile bir oraya bir buraya itilirler. Birbirlerine çarptıkça birleşerek su damlacıklarını oluştururlar. Oluşan su damlacıkları da kümeleşerek su damlalarını meydana getirirler. Bu damlalar belirli bir ağırlığa ulaşınca havadan daha ağır hale gelerek yere yağmur olarak düşerler.
2-Kristalleşme Yolu İle Birleşme:
Hava sıcaklığı birdenbire düşerse su tanecikleri donarak buz kristallerini oluştururlar. Bu kristaller yere düşerken daha sıcak bir hava katmanının içinden geçer. Burada eriyip yeryüzüne yağmur olarak iner.
Yoğunluk ve bazı maddelerin yoğunluk değerleri
Cismin suda batması için daha ağır olması önemli değildir. Maddenin yoğun olması önemlidir.Maddelerin ne kadar yoğun olduğu, eşit hacimli kütlelerinin tartılmasıyla bulunabilir. Her maddenin yoğunluğu, 1 ml hacmindeki kütlesi tartılarak bulunur.Maddenin 1 mL hacmindeki kütle miktarı, yoğunluk ya da birim hacim kütlesi diye tanımlanır.Kütle ölçülürken birim gram (g), hacim birimi mililitre (mL) olarak alındığında, birim hacim kütle g/mL (gram bölü mililitre)'dir.Her maddenin birim hacim kütlesi farklıdır. Aşağıdaki tabloda bazı maddelerin birim hacim kütlesi verilmiştir.
İnsanlar; yaşantılarını kolaylaştırmak için birçok eser yapmış, değişik araçlar icat etmişlerdir. Bir eser ya da araçyapılırken kullanım amacına uygun malzemenin seçilmesi çok önemlidir.Bu nedenle:• Yapılacak iş için hangi malzeme uygun?• Seçilen malzeme ile yapılan eserin kullanım süresi ne kadar olur?• Kullanılan malzemenin fiyatı uygun mu?• Yapılan işte kullanılan malzeme ile istenilen verim alınabilir mi? gibi soruların cevapları yanında seçilen malzemeninyoğunluğu da çok önemlidir.Tek katlı binalar ahşap, tuğla, kerpiç gibi malzemeler kullanılarak yapılabilir. Çok katlı binaların yapımında kullanılan malzemelerde ise dayanıklılık, fazla yük taşıma gibi Özellikler aranır. Bu nedenle çok katlı binaların yapımında demir,çelik gibi yoğunluğu fazla olan malzemeler kullanılır.Uçakların kolayca uçabilmesi için uçak yapımında demir yerine alüminyum kullanılır. Çünkü yoğunluğu demirden az olan alüminyum, ayrıca demire göre daha hafif ve daha dayanıklı bir maddedir.
Suyun Canlılar için önemli olan ilginç özellikleri
Suyun ilginç özellikleri
*Su, her yerde bulunabilen ve bütün canlılar için önemli olan bir maddedir. Oda sıcaklığında sıvı hâlde bulunur. Buz isesuyun katı hâlidir.
*Bir sürahideki suya atılan buz, suyun üstünde yüzer.
*+4°C sıcaklıktaki suyun birim hacim kütlesi 1 g/mL iken, buzun birim hacim kütlesi 0,9 g/mL'dir.
*Buzun yoğunluğu sudan az olduğu için yüzer.
*Genellikle maddelerin, sıcaklıkları arttıkça hacimleri genişler, ayrıca katı hâlleri, sıvı hâllerinden daha yoğundur. Suyun kendine has özellikleri vardır.
*0 °C'taki su, yavaş yavaş ısıtılırsa 4°C'a kadar büzülür. Bu sıcaklıktan sonra genleşmeye başlar.
*Su, +4°C sıcaklıkta en yoğundur.
*0°C sıcaklıkta suyun yoğunluğu daha az olduğu için buzlanma suyun üst kısmından başlar.
*Su donarken yoğunluğu azalır, buz su üstünde yüzer.
*Buz tabakası suyun üstünde oluştuğu için alttaki suda canlılar yaşar.
*Buz, su içinde yaşayan canlıları dış etkilerden korur.
*Suyun bu özelliği, suda yaşayan canlılar için önemlidir. Buzlanma suyun altından başlasaydı sularda yaşayan canlılar donarak ölebilirdi.
Üniteye Ait Akla Gelen Sorular ve Cevapları
1. Havadaki su buharı hangi etkiyle meydana gelir?S u,maddedir. Isının etkisi altında buharlaşır. Sular ısındığı zaman gaz haline geçerler, yani buhar olurlar. Meydana gelen su buharı da havaya karışır.
2. Buhar nedir? Buhar suyun gaz halidir.
3. Havada her zaman su buharı var mıdır? Havada her zaman su buharı vardır.
4. Havadaki su buharı nelerden meydana gelir?Havadaki su buharı yeryüzündeki bütün sulardan bitkilerden, hayvanlardan ve insanlarda meydana gelir.
5. Nemli hava neye denir?Bir bölgede ne kadar çok su varsa o bölgedeki havanın su buharından, o kadar artma olur.Böyle havaya nemli hava denir.
6. kuru hava neye denir?Bir bölgedeki sular ne kadar azsa, havada o kadar az nem bulunur.Su buharları,nem olmayan havaya kuru hava denir.
7. Bulutlar nasıl meydana gelir?Biz havadaki su buharını gözümüzle göremeyiz. Havaya karışan su buharı, hava akımı ileyükselir. Yükseklerde soğuyunca, su tanecikleri bir birleriyle birleşirler(yoğunlaşma). Gözle göreceğimiz durumu alırlar Böylece bulutlar meydana gelir.
8. Yağmur oluşturan, kar bulutları hangisidir ?Koyu renkli ve yere en yakın bulutlardır. Bunlar, genellikle yağmur bulutlarıdır. Hava çok soğuksa, kar meydanagetirirler.
9. Su kaç halde bulunur ve bunlar hangileridir?Su, üç halde bulunur. Bunlar;a) katı (buz) b) sıvı (su) c) gaz (su buharı)
11 Suyun düzensiz olan hali hangisidir ?Suyun üç halinden, bulut (su buharı) dediğimiz gaz halidir.
12.Suyun hacmi ne zaman genişler ?Donanarak buz olduğu zaman
13. Suyun neden belirli bir şekli yoktur, fakat belirli bir hacmi vardır?Su, sıvıdır ve sıvılar akışkan olur. İçinde bulunduğu kabın şeklini alırlar. Akışkan olan sıvıların bunedenle belirli bir şekli yoktur.Hacim, belirli yer kaplayan ve işgal edendir. Suda bulunduğu yeri kaplıyor ve yer işgal ediyor. Boşlukta bir yer işgal ediyor İşgal ettiği yer onun hacmini verir. Onun için belirli bir hacmi vardır.
14. Güneş enerjisini elektrik enerjisine çeviren düzeneklere ne ad verilir?Güneş pili (güneş pili panelleri)
15. Dünya ekonomisinin ana enerji kaynağım hangi yakıtlar oluşturur?Fosil yakıtlar
16. Yakıtlardaki, depolanmış güneş enerjisine ne ad verilir? İç enerji (potansiyel enerji-kimyasal enerji)
17. Isı, sıcaklık ve sesten hangisi enerji değildir ? Sıcaklık
18. Sıcaklık nedir ? C ile°Sıcaklık bir enerji türü değildir.Birimi celcius(selsiyus)’tur. gösterilir ve termometre ile ölçülür.
19-Isı nedir?Isı bir enerjidir.Diğer enerjilere dönüşebilir.
20, Hangi özelliklere sahip yüzeyler ısı ışınlarını yansıtırlar? Beyaz ve parlak pürüzsüz yüzeyler.
21. Kış mevsiminde, soğuktan korunmak mı yoksa terlemenin kolay olması mı önemlidir?Soğuktan korunmak.
22. Kış mevsiminde hangi renkli kumaşları tercih etmeliyiz?Koyu renkli.
23. Güneş ısısı hangi yolla Dünya'ya ulaşmaktadır?Işıma ile.
24. Elektrik enerjisini, ısı enerjisine çeviren araçlara örnekler veriniz. Fırın, elektrik sobası, ütü vb...
25. Doğalgaz nasıl bir gazdır?Yerin altında, kendiliğinden oluşmuş bir gazdır.
26. Çevreyi hiç kirletmeyen ısı kaynağı hangisidir?Elektrik
27. Elektrik enerjisi, hangi aletlerde ısı enerjisine çevrilir? Elektrik ocağı, ütü, fırın
28. Başlıca ısı kaynakları nelerdir? Maddeler halinde yazınız.a) Güneş b) Elektrik enerjisi c) Yakıtlar
29. Karalar mı yoksa denizler mi daha çabuk ısınır? Geceleri hangisi daha çabuk soğur?Suyun ısı kapasitesinin büyük olması. hava sıcaklığını da düzenler. Gündüzleri Güneşışığında, karalar, denizlerden daha çabuk ısınır. Gece olduğunda gündüzleri sudan dahaçabuk ısınan karalar, daha çabuk soğur. Suların soğuması daha geç olur.
30. Isıyı hareket enerjisine dönüştürmek üzere yapılmış alet ve makineler nelerdir?Buhar makinesi. buhar tirbünü, havayi fişek, füze, roket, içten patlamalı motor.
31. Isıtılan katı madde, sıvıda ve gazlarda ne gibi değişiklikler olur?Isıtılan katı maddelerin boyu uzar ve hacimleri büyür. Sıvılar, hacimce ve yüzeyce genleşir.
32. Sıvılar mı, yoksa katı maddeler mi daha çok genleşir? Sıvılar
33. Gözlük camları nasıl takılır?Gözlük camları yerleştirilirken metal çerçeve ısıtılarak genleştirilir. Camlar çerçeve takılaraksoğutulur. Çerçeve soğuyunca camı sıkıca sarar.
34. Genleşmenin olumsuz etkileri nelerdir?a) Kışın su borularındaki su donarak genleşir ve boruların çatlamalarına yol açar.b) Elektrik direkleri arasında teller uygun uzunlukta olmasa, kışın büzülerek kopabilir.c) Demir yolu rayları arasında boşluk bırakılmazsa, yazın genleşerek uzayan raylar bükülür. Raylar üst üste binerek tren raydan çıkarak kaza olur.
35. Su kaç C'de kaynar?100 C'de kaynar.
36. Kaynama noktası neye denir?Suyun veya başka bir maddenin kaynamaya başladığı sıcaklık derecesine kaynama sıcaklığıveya kaynama noktası denir.
37. Buharlaşma neye denir? Bir sıvı maddenin gaz haline geçmesine buharlaşma denir
38. Yoğunlaşma neye denir?Gaz halinde olan buhar sıvı hale geçer, yani sıvılaşır. Bu gaz halinde olan buharın sıvı hale geçmesine yoğunlaşma denir.
39. Donma neye denir?Sıvı haldeki bir maddenin ısı kaybederek katı hale geçmesine donma denir.
40. Maddelerin ayırt edici özelliği ne demektir?Maddelerin birbirine uymayan birini diğerinden ayıran yapısına ayırt edici özellik denir.
41. Maddelerin ayırt edici özellikleri nelerdir?a) Donma noktası b) Erime noktası c) Kaynama noktası d) Tat e) Yoğunluk f) Renk g) Koku
42.Kaynama süresince maddenin sıcaklığı değişir mi?Kaynama sıcaklığı maddelerde sabittir ve değişmez. Kaynama müddetince maddelerin sıcaklığı değişmez. Her maddenin kaynama sıcaklığı ayrı ayrıdır.
43. Sıcaklık değişimi sırasında alınan veya verilen ısı nelere bağlıdır ?1. Maddenin kütlesine bağlıdır. 2. Maddenin cinsine bağlıdır. 3. Sıcaklık farkına bağlıdır.
44. Isı alıp veren maddelerde ne gibi değişmeler olur?1. Isı alıp veren maddelerde sıcaklık değişimi olur. 2. Hal değişimi olur. 3. Genleşme olur.4. Yüksek sıcaklıktaki maddelerin ısısı düşer.5. Küçük sıcaklığa sahip olan maddenin sıcaklığı yükselir.
45. Hal değişimi neye denir?Doğada katı, sıvı ve gaz halinde bulunan maddelerde ısı vererek yada ısı alarak hal durumunu değiştirebiliriz. Maddelerin bir halden başka bir hale geçmesine hal değiştirme denir.
46. Kestiğimiz karpuzu, kısa bir süre güneşte tutarsak soğur bunun sebebi nedir?Kesilen karpuz güneşe tutulursa. suyun bir kısmı karpuzdan ısı alarak buharlaşır vekarpuz soğur. Bu olay suya buz koyduğumuzda suyun soğuması, buzun suda ısı almasıyla olur.
47. Isı, sıcaklık ve sesten hangisi enerji değildir? Sıcaklık.
48. Bazı büyük mağazaların kapıları üzerinde bulunan ısıtıcılarla ve mikrodalga fırınlarında ısıtma işlemi hangi yolla olur?Işıma yolu ile.
49. Doğa olayları yaşantımıza etki eder mi?Her alanda doğa olaylarıyla iç içeyiz. Yaşantımız doğa olayları ile ilgilidir. Toprak bile doğa olayları neticesinde meydana gelir. Yağmur bir çeşit doğa olayıdır. Kısaca doğa olayları yaşantımızı etkiler.
50. Isı ve sıcaklık birimleri nelerdir? Isı birimi kalori,sıcaklık birimi derecedir.
51. Bir ısı alış-verişinde hangi cisim ısı verir? Hangi cisim ısı alır?Değişik iki çeşit ısıya sahip olan cisimlerden biri düşük sıcaklıkta ise diğeri yükseksıcaklıkta olur. Bu değişik ısıya sahip olan iki cisim arasında ısı alış-verişi olur. Bu durumda alınan ısı verilen ısıya eşit olur. Sıcaklığı yüksek olan cisim ısı verir, sıcaklığı düşük olan cisimde ısı alır.
52) C lik ısıya sahip olan demir, sıcaklığı 85 dereceye°30 sahip olan suyun içine atılıyor.Budurumda 5 dk bekleniyor. Su ile demirin aynı sıcaklıkta olmadığı ortaya çıkıyor. Bu ikicisimden hangisi ısı vermiş, C lik sıcaklığı neden aşağıya°hangisi ısı almıştır. Suyun 85indi? Bunu nasıl yorumlarsınız?C dir. Suyun° Demirin sıcaklığı 30 C dir. Sıcaklığı 85 "C olan su, demirden daha yüksek sıcaklığa°sıcaklığı 85sahip olduğundan su ısı verir.Sıcaklığı suyun sıcaklığından daha düşük olan demir ısı alır. Suyun verdiği ısı, demirin aldığıısıya eşittir. Yani su ne kadar ısı verirse, demirde o kadar ısı alır. Alınan ısı verilen ısıya eşittir.
Alınan ısı= verilen ısı Suyun ve demirin sıcaklıkları eşit oluncaya kadar, ısı alış-verişleri devam eder. Bu ısıalışverişinde suyun ısısı düşer, demirin ısısı yükselir. Bu ısı alışverişleri her ikisinin ısısı daeşit akıncaya kadar devam eder.Her iki maddede ortak sıcaklığa kavuşunca ısı alışverişleri son bulur. Son bulunan bu sıcaklığaise ortak sıcaklık (son sıcaklık) denir.
53. Sıcaklık ne ile ölçülür? Termometre ile
54. Kaç çeşit termometre vardır?içinde bulundurdukları sıvıya göre iki çeşit termometre vardır.
1. Cıvalı termometre 2. Alkollü termometre
55. Isının yol açtığı değişiklikler nelerdir?1. Maddelerde hal değişmesine yol açar.2. Sıcaklık değişimine yol açar.3.cisimlerde boyut değişir.4.Havanın değişiminde etkili olur.
NOT:Yağmurun yağması, cisimlerin en, boy ve yüksekliğinin değişmesi ısı etkisiyle olur.Rüzğar daısı değişimi sonucu ortaya çıkar. Kayalar ısı değişimi sonucu parçalanır.
56. Maddeler doğada hangi durumda bulunur? Maddeler, doğada karışık halde bulunur.
57. Islak çamaşır rüzgarlı havada mı, yoksa rüzgarsız havada mı daha çabuk kurur?Neden?Çamaşır, rüzgarlı havada daha çabuk kurur. Hava akımı buharlaşmayı kolaylaştırır.Rüzgarlı hava hava akımını sağlar.
58. Hangi haldeki maddeler bulundukları kabın, şeklini alırlar?Sıvı ve gaz halinde bulunan maddeler.
59. Hangi haldeki maddeler cisim olma özelliğine sahiptir?Katı maddeler
60. Kahverengi üç şişede ayrı ayrı su, kolonya ve benzin bulunmaktadır. Bu maddeleribirbirinden nasıl ayırt edebilirsiniz? Kokularından.
61. Çözünme neye denir?Bir maddenin çözücü bir sıvı içerisinde gözden kaybolurcasına eş dağılım yapı göstererekdağılmasından meydana gelen olaya çözünme denir.
62. Şekerli suda çözen hangisi çözünen hangisidir?Şekerli suda, çözen sudur, çözünen ise şekerdir. Tuzlu suda, çözen su, çözünen ise tuzdur.Su maddeleri iyi çözer. Onun için iyi bir çözücüdür.
63. Çözelti neye denir?
Katı bir maddenin bir sıvı içerisinde eriyerek gözle görülmeyecek kadar yok olması ya da çözünmesi olayına çözelti denir.