AKIMLAR VE MANYETİK ALANLAR
Elektrik akımının yarattığı manyetik alan, demir tozuyla ortaya çıkabilir; demir tozu mıknatıslanır ve alana doğru yönlenir.Benzer şekilde, pusulanın iğnesi Dünya’nın çekirdeğinin sıvı kısmında dolaşan akımların doğurduğu Dünya alanı içinde yönlenir. Hall sondası veya SQUİD’ler gibi daha modern algılayıcılar çok küçük alanları büyük bir duyarlıkla ölçer.Nitekim, “manyetokardiyografi” tekniğiyle ölçülen insan kalbinin manyetik alanı 10 üzeri eksi (-) 10 tesladır, yani Dünya alanının (10 üzeri eksi (-) 4 tesla), milyonda biridir.
ELEKTRİK AKIMININ MAGNETİK ALANI
İçinden akım geçen bir telin yakınına getirilen bir pusula sapar.Pusula iğnesi bir mıknatıs olduğundan daima çevresindeki magnetik alanla aynı doğrultuda durur.Akım taşıyan telin yakınında pusulanın yeni bir doğrultuya yönelmesi, orada yerin magnetik alanından başka bir magnetik alanın bulunduğunu ve pusulanın bu iki magnetik alanın bileşkesi doğrultusuna geldiğini gösterir.
Akım, hareket eden yükler olduğuna göre, bu deneyden, hareket eden yüklerin magnetik alan meyadana getirdiğini anlarız.
Aslında, akım magnetik alan meydana getirdiği gibi, değişen bir magnetik alan da akım meydana getirir.Magnetik alanın doğurduğu akıma indüksiyon akımı denir. Magnetik alan bir vektör olduğundan her vektör gibi onunda yönü, şiddeti ve birimi vardır.Magnetik alanın yönü ve şiddeti, tel, halka ve bobin (solenoid) için ayrı ayrı incelenecektir.
Düz Bir Telden Geçen Akımın Yönünü Bulmak İçin; 1-Sağ elinizin başparmağı akım yönünü gösterecek şekilde teli avucunuzun içine alınız.
2-Diğer parmakları 90’ bükerek, alanı sorulan noktanın üzerine koyduğunuz takdirde parmaklar alan yönünü gösterecektir.
YERİN MANYETİK ALANI
Herhangi bir yerde ortasından iple asılan mıknatıs iğnesinin belli bir doğrultuyu alması mıknatıs iğnesine bir manyetik alanın etkidiğini gösterir.Bu alan Yer’in manyetik alanıdır.Yer’in manyetik alanı, Yer’in dönme ekseniyle yaklaşık 15’ lik açı yapacak şekilde konmuş çubuk mıknatısın manyetik alanı gibidir.
Bu nedenle bir pusula iğnesi Yer üzerinde pek çok yerde coğrafi kuzey kutbu göstermez.
Yatay bir pusula iğnesi ile coğrafi kuzey güney doğrultusu arasında bir açı vardır.Bu açıya sapma açısı denir.
Dünya’nın manyetik alanı her ne kadar içine yerleştirilmiş dev bir mıknatıs ile temsil edilebilir gibi görünse de böyle bir şeyin gerçek olması mümkün görünmemektedir. Dünya’mız çekirdek kısmında büyük demir rezervlerine sahiptir.Fakat çok yüksek sıcaklıklar kalıcı mıknatıslığın oluşmasını engeller.
Günümüzde Yer’in manyetik alanının varoluş nedenini tutarlı biçimde açıklayan bir teori yoktur.Dünya’nın iç kısmındaki iletken sıvı tabakalarda oluşan dairesel akımlardan, Dünya manyetik alanının kaynaklandığı düşünülmektedir.
Yatay ve düşey eksen etrafında dönebilen mıknatıs orta noktasından asıldığında eğilir. Bu eğilme kusey yarım kürede kuseyi gösteren manyetik N kutbu, güney yarım kürede ise güneyi gösteren manyetik S kutbu yere yakın olacak şekildedir.
Mıknatıs iğnesinin yatay düzlemde yaptığı açıya eğilme açısı denir.Eğilme açısının değeri manyetik kutuplara doğru gidildikçe artar ve kutuplarda 90’ olur.
0 Yorum -
Yorum Yaz