İnsanda Büyüme Ve Gelişme |
| Embriyonun Gelişim Aşamaları Zigotun oluşumundan sonra başlayan, doğuma kadar süren döneme gebelik ya da hamilelik denir. Embriyo, rahim içinde gelişirken, solunum, beslenme, boşaltım, hareket, irkilme gibi canlılık etkinliklerini yapar. Gebelik yaklaşık 40 hafta sürer. Bu süre içinde rahimde oluşan plasenta, bebeğe gerekli besin ve oksijeni sağlar. Doğduklarında bebekler yaklaşık Hamilelik süresince anne adayları: • Düzenli beslenmeli: hamile, yapıcı- onarıcı, enerji verici ve düzenleyici besinlerle yeteri kadar beslenmeli. Yapıcı onarıcı besinler, proteinlerdir. En çok et, süt, yumurta gibi hayvansal besinlerde, baklagillerde bulunur. Proteinler hızla büyümekte olan embriyo için çok gereklidir. • Ağır olmayan egzersizler yapmalıdır. • İçki, sigara, uyuşturucu gibi zararlı maddelerden mutlaka uzak durmalı. Hamilelik süresince alkol almamalıdır. • Radyasyondan ve röntgen ışınlarından kaçınmalı. Kullandığı ilaçları doktor kontrolünde almalıdır. Stresten uzak durmalıdır. • Anne adayları hamilelik süresince belirli aralıklarla doktor kontrolünden geçmelidir. İnsanda Büyüme Ve Gelişme Tek bir hücre olan zigottan, milyarlarca hücreden oluşan vücudumuzun oluşması süreci büyüme ve gelişme olarak adlandırılır. Büyüme ve delişme sürecinde ilk serüvenimiz annemizin karnında geçirdiğimiz 266 günlük serüvendir. Doğumla başlayan yeni süreçte ise gelişim dönemleri bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık olarak adlandırılır. Kesin sınırları olmamakla beraber bu dönemleri yaş gruplarıyla belirtirsek: Bebeklik Dönemi… 0–1 yaş Çocukluk dönemi… 2–10 yaş Ergenlik Dönemi…11–18 yaş Yetişkinlik Dönemi…19- 60 yaş Yaşlılık Dönemi…61 ve üzeri Her dönemi diğerinden ayıran farklar vardır. Örneğin bebekler konuşamaz, yürüyemezler, başlangıçta dişleri yoktur. Çocuklar hareketli olur, oyuna doyamazlar. Büyüyüp gelişmeleri devam etmektedir. Ergenlik dönemindeki bireylerde hızlı değişimler gerçekleşir. Ergenliğin sonunda büyüme durur. Cinsel olgunluğa ulaşırlar. Yetişkinlik, aile ve toplum için sorumlulukların ön plana çıktığı dönemdir. Yaşlılıkta ise, bedensel güç azalır. Saçlar ağarır, cilt buruşur, duyu organları zayıflar. Çocukluktan Çıktık Şimdi Ne Olacak? Yaşınız gereği, ya içinde olduğunuz, ya da başlamak üzere olan bu dönem, ergenliktir. Doğal bir süreç olan ergenlikte, bedensel, duygusal ve psikolojik değişimler meydana gelir. Çocukluk döneminin son bölümünde büyüme yavaşlar. Boy ve ağırlık artışı daha az olur. Ergenlik döneminin belirtilerinden biri de büyümenin hızlanmasıdır. Bir erkek, çocukluk döneminde aynı yaştaki kızlardan genellikle daha uzun ve daha ağır olur. Ancak 12- 14 yaş arası hızla büyümeye başlayan kız, boy ve ağırlık olarak erkeği geçer. Ancak bu geçici bir durumdur, ergenlik döneminin ileriki zamanlarında erkekler kızları yakalar ve geçer. Bu ve başka farklar kız ve erkeklerde ergenliğin aynı zamanda başlamadığını gösterir. Gerçekten de ülkemizde ortalama olarak kızlar 10–12, erkekler 12–14 yaşlarında ergenliğe girer. Ayrıca, ergenlik döneminin başlangıcı, ülkelerin bulunduğu coğrafi koşullara göre de değişebilir. Sıcak bölgelerde daha erken başlar. Ayrıca beslenme de başka bir etkendir. Ergenlikte görülen değişimlerden bazıları tüm insanlar için ortaktır. Bazı değişimler ise yalnız kızlarda veya yalnız erkeklerde görülür. Ancak şu bir gerçek ki ergenlik döneminin özünü, eşey hormonlarının neden olduğu fiziksel değişiklikler oluşturur. Buna bağlı olarak ruhsal değişiklikler de izlenir. Ergenlik Döneminde Kız Ve Erkeklerde Gerçekleşen Değişimler • Bedensel değişim, boy ve ağırlık artışı hızlanır. Kol, bacak, el ve ayak vücudun geri kalan bölümlerinden daha hızlı büyür. • Yüzde sivilceler görülür. • Üreme organlarının çevresi, bacak ve koltuk altında tüylenmeler görülür. • Ter bezlerinin çalışması artar ve buna bağlı olarak vücut kokusu belirginleşir. • Ses değişir ve kalınlaşır. • Üreme organları gelişir ve işlevlerini kazanır. Kızlarda *Beden yapısında omuzlar yuvarlaklaşır, göğüs ve kalça bölgesinde yağ birikir, göğüs uçları belirginleşir. *Regl olmaya başlanır. Bu dönemler başlangıçta düzensizdir. Zamanla düzelerek, 28 günde bir gerçekleşir. Erkeklerde *Beden yapısında kol ve bacak kasları gelişir, göğüs kafesi ve omuzlar genişler. *Diğer bölgelerdeki kıllanma ile birlikte, yüzde bıyık ve sakal çıkmaya başlar. *Gırtlağın üst bölümünde kıkırdak gelişir. *Testisler sperm üretimine başlar. Ergenlik Döneminde Karşılaşılan Sorunlar Bu dönemde hızlı değişim gösteren bedensel gelişimin ( kıllanma, yüzde sivilce, ses kalınlaşması vs) yarattığı huzursuzluklar. Yaşıtları arasında yer edinebilme kaygısı. Otoriteye karşı çıkma, aileye ters düşme. Yalnızlık isteği, çekingenlik, çalışmaya isteksizlik, kararsızlık. Karşı cinsle arkadaşlık kurma isteği. Meslek seçiminde kararsızlık ve kaygılar. Kısaca, ergenlik dönemi bireyin kendisiyle ve çevresiyle çatışma halinde olduğu bir dönemdir. Olumlu arkadaşlıklar kurmak, hobiler edinmek, spor yapmak ergenlik döneminin sağlıklı geçirilmesine yardımcı olur. Ergenlik döneminde planlı ve programlı çalışmak, başarının temelini oluşturur. Ergenlikteki değişmelerin normal büyüme ve gelişme olayları olduğu unutulmamalıdır. |
Zigottan embriyoya, yavruya, ergine doğru gelişme
-Embriyonun geliştiği ortam, bu ortamda embriyo için oluşan plasenta:Zigotun embriyoyu oluşturması döl yatağında olur. Zigot, embriyoyu oluşturmak için mitoz bölünmeler geçirir. Zigot, mitoz bölünmeyle önce iki hücreli, daha sonra dört hücreli, sekiz hücreli olacak biçimde katlanarak hücre sayısını arttırır. Oluşan hücre yığını küreye benzer bir biçim alır. Daha sonra hücreler kenara çekilerek içi boş topu andıran bir şekil alır. İlerleyen evrelerde bazı bölgelerdeki hücreler içe çökmeye başlar. Bunun sonunda hücre tabakaları oluşur. Bu tabakalar, dış deri, iç deri ve orta deri olarak bilinir. Gelişmenin ileri evrelerine doğru bütün dokular bu tabakalardan oluşur.
Gebeliğin ilk haftalarında embriyonun çevresinde koruyucu zardan döl yatağına doğru uzantılar oluşur. Bu uzantıların içinde kılcal damarlar bulunur. Bu uzantılar ile bu bölgedeki uterus duvarının dokularına, plasenta denir. Plasenta ve embriyo göbek bağı ile birbirine bağlıdır.
Zigotun arka arkaya bölünmeler geçirmesiyle oluşan embriyo, anne karnında plasentadan gelişmesini tamamlar. Embriyonun beslenmesi ve gelişmesi için plasenta oldukça elverişli bir yapıdır.
Embriyonun besin alış verişi plasentadan sağlanır. Plasenta, yavru doğana kadar anneden besin ve oksijen taşımakla görevlidir.
-İnsanda yavru olana kadar embriyo nasıl korunur, beslenir, solunum yapar, büyür ve gelişir?: Embriyonun gelişmesi sırasında gerekli olan bütün maddeleri plasenta aracılığı ile anneden alır. Artık maddeleri de plasenta yoluyla anneye verir. Anne karnında gelişmesini tamamlayan yavru doğum yoluyla dünyaya gelir.
Embriyonun anne karnında sağlıklı gelişmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar şu şekildedir:
-Öncelikle anne kendi sağlığına dikkat etmelidir.
-Anne dengeli ve düzenli beslenmelidir.
-Annenin aldığı alkol ve uyuşturucular da embriyonun gelişmesini olumsuz yönden etkiler. Alkol ve uyuşturucu kullanan gebe annelerin bebeklerinde bedensel gerilik ve zeka gelişiminde anormallik görülür.
-Anne, gebeliği süresince kesinlikle röntgen çektirmemelidir. Röntgen ışınları embriyonun gelişmesini olumsuz etkileyerek sakat doğumlara neden olur. Özellikle de gebeliğin ilk aylarında çekilen röntgenin embriyoya olan olumsuz etkisi oldukça fazladır.
Annenin sigara içmesi anne karnındaki embriyoyu olumsuz etkiler. Sigara içen anne yeterince oksijen almadığından anne karnındaki bebek de (embriyo) oksijensiz kalır. Bunun sonucunda bebeğin beyin gelişiminde gerilikler olur.
-Annenin gebelik süresinde geçirdiği ateşli hastalıklar da bebeğin gelişimini olumsuz etkiler.
-Anne gebelik süresince doktor önerisi olmadan ilaç kullanmamalıdır.
Dr. Çağatay Nuhoğlu
(http://www.nuhoglu.com sitesinden alınmıştır.)