YER KABUĞU NELERDEN OLUŞUR:
Yer Kabuğu:Dünyamızın tüm canlıların üzerinde yaşadığı katmana-tabakaya denir.Kalınlığı
1.)Magmatik Kayaçlar:Yerin derinliklerinde bulunan magmanın (lavların) yerin derinliklerinde veya yer yüzüne çıktıktan sonra soğumasıyla oluşurlar.(Yani lavların soğumasıyla.)
ÖR:Bazalt,andezit,granit,gabro gibi.
NOT:Kömür de aslında bir tür kayaçtır.Yalnız oluşumu farklıdır.
NOT:Magmatik kayaçların özellikleri:
1.)Çok serttirler.
2.)İçerisinde canlı kalıntılar (fosil) yoktur.
3.)Kayaçlar coğrafik etkilerle (sıcak-soğuk,rüzgar-su) aşınarak inceler ve kuma düşer.
NOT:Kuma bitki ve hayvan artığı karışırsa kum toprak olur.
-Kum taneleri yağmur-seller aracılığıyla deniz veya göllerin çukur yerlerine taşınarak birikir ve tortul katmanları oluştururlar bu katmandan oluşarak ve suyun basıncıyla katmanlar halinde tortul kayaçları oluşur.Özellikleri:
1.)Değişik zamanlarda oluştuklarında katmanlar halindedir.
2.)İçerisinde fosil denilen canlı kalıntıları bulunur.
3.)Fazla sert değillerdir.Çabuk aşınırlar.
ÖR:Kömür,kireç taşı,kum taşı ve çakıl taşı.
NOT:Doğudaki tüm maddeler zamanla değişir.Ufalır,aşım şekli ve yapısı değişir.Böylece kayaçlar birbirine dönüşebilir.
-Heykel yapımında kullanılan taşlar ve renkli mermerler tür tür kayaçtır.
-Başkalaşım kayaçları magmatik veya tortul kayaçların başkalaşım (değişim) geçirmesi sonucu oluşurlar.
NOT:Başkalaşım kayaçları tortul kayaçların başkalaşımı sonucu oluşmuşlarsa içinde canlı kalıntılar bulunabilir.
Maden:Ekonomik değeri olan mineral veya kayaçlara denir.
ÖR:Krom,demir,altın,linyit … vb. madenler yer altı zenginlik kaynaklarımızdır.
Maddeleri çeşitli işlemler yöntemiyle onları değerli hale getirebiliriz.Bir çok kullanım alanında kullanabiliriz.
FOSİL:Eski zamanlardan günümüze kadar gelen canlı artıklarına (iskelet,kabuk ve yaprak vb. kalıntılar.)
Fosiller günümüzde yaşamayan canlıların hakkında bilgi verir.(Nesli tükenen veya değişikliğe uğrayan canlılar hakkında.)
FOSİLLERDEN NASIL YARARLANIYORUZ:
Çok uzun yıllar önce yaşamış canlılar,nesli tükenen canlılar veya türlerdeki değişiklikler hakkında edindiğimiz tüm bilgileri fosiller sayesinde öğreniriz.
NOT:Kömür,doğal gaz,petrol gibi yakıtlar canlıların fosilleşmiş özel halidir.
TOPRAK=İçerisinde ve üzerinde canlıları barındıran ve canlıların yaşaması için gerekli besin kaynaklarının oluşması için mineral ve tuzlar (inorganik) bileşikler su ve hava barındıran yeryüzü örtüsüdür.
DOĞAL OLAYLAR=Sıcak──soğuk, su─ fırtına sürüklenme çarpma sürtünme sonucu kayaların parçalanıp ufalmasında oluşan kum taneciklerine bitki ve hayvan
Atıklarının karışmasıyla toprak oluşur.
-Toprak içinde barındırdığı madde (kum, kil, taş, kireç) çeşidine göre adlandırılır.
-Topraklar fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre adlandırılır.(tarıma bak)
Killi; kumlu, kireçli ve humuslu olarak sınıflandırılırlar.
KİLLİ=Verimsiz topraklardır, bataklık oluşturulur.
KUMLU=Verimli havalandırılan, su tutmayan topraklardır.
KİREÇLİ=Tahıllar için idealdir yapısında kireç bulunur.
HUMUSLU=Verimli topraklardır içerisinde bitki ve hayvan artığı çoktur ne ekilirse yetişir.
ALUVYAL TOPRAK=Yağmur sularının sürüklediği toprakların bir yerde toplamasıyla oluşurlar verimli topraklardır.
EROZYON: Verimli toprağın akarsular,yağışlar ve rüzgarın etkisiyle sürüklenip başka yerlere taşınmasına denir.
Erozyonun Nedenleri:
1.)Toprağın yapısı.
2.)Yağışlar.
3.)İklim.
4.)Bitki Örtüsü.
5.)Bitkiye yapılan çeşitli etkiler sonucu erozyona uğrar.
-İnsan Kaynaklı:
1.)Ağaçların kesilmesi ve yakılması.
2.)Yol ve inşaat yapma faaliyetleri.
3.)Bitki örtüsünün değiştirilmesi.
4.)Yanlış sulama veya toprak sürümü.
-Erozyon,canlıların besin kaynağının yok olması ve toprak altında yaşayan canlıların yok olması demektir.
-Kullandığımız defter,kereste,yediğimiz besinler,giyeceklerimizin temel maddesi topraktır.
-Bu kadar önemli olan toprağı korumak hepimizin görevidir.
Korumak için:
-İnsanları bilinçlendirmeli ve duyarlı hale getirmeliyiz.
-Ağaçlandırma(uygun bitki örtüsü)
-Arazileri uygun sürmeli(eğimli araziler dikine) veya teraslandırma yapılmalı.
-Rüzgarlı yerlerde,düzlüklerde hızı kesecek doğal (ağaçlandırma) ve yapay engeller yapılması.
-Suyu tutacak,hızını azaltacak barajlar setler yapılması.
YER ALTI VE YER ÜSTÜ SU KAYNAKLARI
Dünyanın ¾’ü sularla kaplıdır.Su canlıların yaşaması için vazgeçilmez bir maddedir.
Sular:
1.)Yer Üstü Suları:Buzullar,okyanuslar,denizler,göller,dereler ve nehir sularından oluşur.
2.)Yer Altı Suları:Kuyu suları,kaynak suları,artezyen suları,maden suları,ılıca suları (sıcak sular),jeotermal kaynak gibi.
Kuyu:Yer altı sularını yeryüzüne çıkarmak için açılan derin çukurlara denir.
Artezyen:Yer altı sularının kendiliğinden yer yüzüne çıkmasına fışkırtmasına artezyen denir.
Maden Suyu:İçinde çeşitli maden ve mineralleri erimiş halde bulunan ve kendiliğinden yeryüzüne çıkan sulara denir.
Kaynak Suyu:Yer altında olan ve içerisinde kireç bulunmayan sadece mineral içeren sulara denir.
Ilıca Suları:Yer altından çıkan sıcak sulara ılıca suları denir.Ilıca suları sağlık amaçlı (romatizma ve çeşitli hastalık tedavisinde) kullanılır.Sıcak suların etrafında kurulan tesislere kaplıca denir.
Jeotermal:Yer kabuğunun derinliklerinde birikmiş ışının oluşturduğu sıcak su,su buharı ve gazların tümüne denir.
-Jeotermal suları ısınma,sağlık,seracılıkta ve elektrik üretiminde kullanılır.
YER KABUĞU VE DOĞAL AFETLER
-Yer kabuğu değişimi devam eden bir süreçtir.
Bu değişim iki bölümde incelenir.
1.)Birdenbire ve şiddetli olan hareketler:
a.)Depremler,b.)sarsıntılar,c.)volkanik püskürmeler,d.)faylar-kırıklar.
Bunlar hızlı kısa süreli fakat etkileri büyük olur.
2.)Yavaş ve Sürekli Olan Hareketler:
Yer kabuğunun alçalma,yükselme,kıvrılma hareketleri.
Bu hareketler yavaş ve uzun sürede gerçekleşir.Sarkıtlar,dikitler,yer altı veya yer üstü mağaraları,travertenler(Pamukkale),peri bacaları,obruklar oluşur.(Doğal anıtlar.)
Traverten(pamuk kale):Kalsiyum bi karbonatlı beyaz yer altı suları dışarı çıkınca içindeki karbon di oksit uçar yerde kalan kalsiyum karbonatlı birikerek travertenleri oluşturur.(sıcak su)
Peri Bacaları:Sular,rüzgar ve erozyon sonucu zamanla oluşmuşlardır.
Obruklar:Yer altı ve kaynak sularının o bölgede bulunan maden ve tuzları eritmesiyle oluşan derin kuyulara denir.
Mağara:Doğanın bir yamacı yada kayayı içe doğru oyarak açtığı geniş oyuklardır.
Deniz mağaraları,lav mağaraları,buz mağaraları vardır.
Doğal anıtlar kanyonlar,şelaleler,göller,yer altı ırmak ve göllerde vardır.
Doğal Anıtlar:Turizm açısından önemli gelir getirirler.Onları korumak hepimizin görevidir.
alıntıdır....fenciyim.com