DOKULAR

   Çok hücreli canlılarda ise, bu görevleri yapan özelleşmiş hücre grupları vardır. Belli bir görevi yerine getiren, şekil ve yapı bakımından birbirine benzer hücrelerden oluşan hücre gruplarına doku denir. 

Dokular, bitkisel dokular ve hayvansal dokular olmak üzere iki grupta incelenir.

Bitkisel Dokular:

Yüksek yapılı bitkilerin yaprak, çiçek, kök ve gövde gibi organları dokulardan oluşur. Bitkisel dokular, bölünür doku ve bölünmez doku olmak üzere iki ana grupta toplanır.

Bölünür Doku (Meristem):

  Bölünür doku, sürekli bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur. Bitkilerin uzama ve kalınlaşmasını sağlayan dokulardır. Bölür dokuya sürgen doku da denir.

Bölünür doku hücreleri, bitkinin kök, gövde ve yan sürgün uçlarında bulunur.

  Bitkinin boyca uzamasını sağlayan, kök ve gövde ucundaki bölünür doku bölgesine, büyüme noktası  denir.

  Kök ve gövdede bulunan, bitkinin enine büyümesini sağlayan dokuya kambiyum dokusu denir.

   Kambiyum doku otsu bitkilerde bulunmaz. Çok yıllık bitkilerde bulunur. Kambiyum dokusu sayesinde, çok yıllık bitkilerin yaşları hesaplanabilir.

Bölünmez Doku (Değişmez doku)

Bölünmez dokular, bölünür doku hücrelerinin bölünme yeteneklerini kaybetmeleri sonucunda oluşur. Bölünmez doku hücrelerinin kofulları büyüktür. Hücre içi faaliyetleri yavaştır. Bölünmez dokular, yapı ve görevlerine göre beş bölümde incelenir. 

Bunlar; 

1. Koruyucu doku  

2. Temel doku  

 3. Destek doku   

4. İletim doku   

  5. Salgı doku

1.      Koruyucu Doku (Epidermis-Mantar Doku):

       Bitkilerin kök, gövde, yaprak ve meyvelerinin üzerini örten dokudur. Bu doku hücreleri, kalın çeperli ve klorofilsizdir.  Diğer dokuları dış etkilere karşı korur. Bitkinin su kaybetmesini engeller.  Koruyucu doku iki grupta incelenir: Epidermis doku ve mantar doku.  

   Otsu ve odunsu bitkilerin kök, genç dal, meyve ve yapraklarının üzerindeki koruyucu yapıya,  epidermis doku denir.

  Çok yıllık bitkilerin kök ve gövdeleri üzerinde bulunan yapıya mantar doku denir. Mantar doku hücreleri ölüdür. Bitkiyi sıcak, soğuk gibi dış etkilerden korur.

3.      Temel Doku (Parankima Doku):    

 Temel doku; kök, gövde ve yapraktaki diğer bitki dokularının  etrafını doldurur ve dokuları birbirine bağlar. Temel doku hücreleri, fotosentez yapımı, özümleme, solunum, dokular arası madde iletimi, su, hava ve besin depolama, gaz alış verişi gibi görevleri yerine getirir.  

3. Destek Doku:  

Bitkilere şekil ve dayanıklılık veren dokudur.Bitkilere destek olur, direnç kazandırır.

Genç bitki gövdelerinde, yapraklarda, çiçeklerde ve meyve saplarında bulunur. Keten, kenevir, sarımsak gibi bitkilerdeki lifler, destek doku hücrelerinden oluşur. Badem, ceviz ve fındık kabuğu da destek dokuya örnektir.

4. İletim Doku:

Karada yaşayan bitkilerin kök, gövde ve yaprakları arasında su, mineral ve organik madde iletimini sağlayan dokulardır.  İletim doku, odun boruları ve soymuk boruları olmak üzere iki grupta incelenir.

a.      Odun Boruları (Ksilem):

 Kökten gelen su ve suda çözünmüş maddeleri dal, meyve ve yapraklara

taşıyan borulardır. Odun boruları, üst üste dizilmiş hücrelerin arasındaki zarların, zamanla erimesiyle

oluşur. Taşıma, kökten yukarı doğru tek yönlüdür.

   b. Soymuk Boruları (Floem):

 Yaprakta üretilen fotosentez ürünlerini bitkinin kök ve diğer organlarına

taşıyan borulardır. Soymuk boruları aynı zamanda bitkinin köklerinde üretilen ya da depo edilen maddeleri de yukarılara taşır. Bu yüzden soymuk borularında taşıma çift yönlüdür 

5. Salgı Doku: 

 Birçok bitki türü, tozlaşmaya yardımcı olmak, çürümeyi önlemek, bitkiyi dış etkilerden korumak gibi nedenlerle salgı maddesi üretir. Salgı maddesi üreten hücreler, canlı ve bol sitoplazmalıdır. Çekirdekleri büyük kofulları küçüktür. 

 Bazı bitkilerde oluşan salgılar ve görevleri; 

Nektar ve bal özü, böcekleri bitkiye çeker ve tozlaşmayı sağlar. Reçine; bitkiyi çürümekten korur. 

Sütleğendeki zehirli salgı, bitkinin hayvanlar tarafından yenmesini engeller. Bazı bitkilerin ürettiği sütsü sıvı, bitkinin yaralanan kısımlarını tedavi eder. 

                      suna gülçek-Ders notlarım-fenciyim.com