Mendel’in Kalıtıma Kazandırdığı Bilgiler

Kalıtsal özelliklerin oğul döllere nasıl aktarıldığını ilk inceleyen bilim adamı Groger Mendel’dir. Mendel, bezelyeler üzerinde çalışmış ve bezelyelerde karakterlerin nasıl taşındığını araştırmıştır. Bulduğu sonuçlar kalıtım biliminin temel ilkelerini oluşturmuştur. Mendel’in çalışmalarında bezelyeyi tercih etmesi başarıya ulaşmasını sağlamıştır.

Bezelye bitkisinin kalıtım deneylerine uygun olmasının sebepleri şunlardır:

1. Bezelye bitkisi kolay yetiştirilir ve bir yılda birkaç kez ürün verebilir.

2. Bezelye bitkisi çift eşeylidir. Dişi ve erkek organ bir çiçekte bulunur.

3. Taç yapraklar kapalı olduğundan çiçek kendi kendine tozlaşma yapar.

4. Bezelye bitkisi birbirinden kolaylıkla ayrılabilen çok sayıda karakter taşır. Bunlar arasında melezleme yapılabilir.

  Alel gen

Bir karakter üzerine etki eden gen çiftine alel gen denir.

 

Homozigot (Arı döl)

 Aynı karakteri taşıyan alel genlere denir. SS, GG, dd ... gibi.Heterozigot (Melez döl)

Farklı karakterleri taşıyan alel genlere denir. SS, Dd, Yy ... gibi.

 

Fenotip

 

Dış görünüş özelliklerine fenotip denir. Sarı saç, yeşil göz, kırmızı çiçek, düzgün tohum... gibi.

 

Genotip

 Canlının özelliklerini oluşturan genlerin yapısına genotip denir. Kalıtımda karakterler bir harfle sembolize edilir.Canlının görüşünde kendini gösteren baskın karakter büyük harfle, çekinik karakter küçük harfle ifade edilir.

Örneğin, sarı bezelye baskın bir özelliktir ve “S” ile gösterilir. Yeşil bezelye çekinik bir özelliktir ve “s” ile gösterilir.

 

Dominant (Baskın) Karakter

 

Her durumda fenotipte kendini gösteren özelliklere dominat karakter denir.

 

Resesif (Çekinik) Karakter

 Ancak homozigot olması durumunda fenotipte kendini gösterebilen karakterlere resesif karakter denir.                 

 

   Mendel yapmış olduğu deneylerde arı döl elde edebilmek için aynı karakteri taşıyan bezelyeleri tekrar tekrar tozlaştırmıştır. Sonuçta aynı özellikleri taşıyan arı döller elde etmiştir. Mendel, çalışmalarında tohum şekli ve tohum rengi bakımından farklılık gösteren bezelyeleri tercih etmiştir. Arı döl yuvarlak bezelyelerin bütün tohumları yuvarlak, arı döl buruşuk bezelyelerin bütün tohumları da buruşuktur. Aynı özellik tohum rengi (sarı - yeşil) içinde geçerlidir.Mendel sarı ve yeşil bezelyelerin önce arı döllerini elde etmiş ve bunları çaprazlamıştır.   Bu çaprazlamalar sonunda sarı ve yeşil bezelyelerin birleşmesiyle oluşturulan F1dölünün tamamı sarıdır.   

F1 dölünün birleşmesiyle elde edilen F2 dölünün 3/4’ü sarı 1/4’ü yeşil bezelye oluşturmuştur. Bu çaprazlamalar sonucunda sarı renkli karakterinin yeşile baskın olduğu, yeşil renk karakterinin F1 dölünde olmasına rağmen kendini gösteremediği, çekinik olduğu anlaşılmıştır.   

S  Sarı bezelye

SS    Arı döl (homozigot), Sarı renk

Ss    Melez döl (heterozigot), Görünüm sarı,

yeşil renk çekinik (Sarı renk, yeşil renge baskın)

ss  Arı döl (homozigot), Yeşil renk

 

Mendelin yaptığı çalışmalar sonucunda çıkardığı kalıtımla ilgili prensiplere Mendel Kanunları denir.

 

Mendel Kanunları şunlardır:

 1. Karakterlerin Birleşmesi:

Değişik özelliğe sahip iki arı dölün çaprazlanması sonucu oluşan F1 dölü % 100 melezdir.

 2. Karakterlerin Gizli Kalması:

Oluşan F1 dölündeki genlerden biri diğerine baskındır. F1 dölünün fenotipi baskın karaktere benzer.  Diğer karakter gizli kalır.

 3. Karakterlerin Ayrılması:

Iki melez döl arasında yapılan çaprazlamada 1 / 4 oranında 1. arı döl, 2/4 oranında melez, 1/4 oranında 2. arı döl oluşur.    

                           Suna gülçek-ders notlarım-www.fenciyim.com

         

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---